Του Γιάννη Χ. Κουριαννίδη*
Είναι λογικό ο νεοεκλεγείς δήμαρχος Θεσσαλονίκης Στέλιος Αγγελούδης να επισκεφθεί στο γραφείο του στην Αθήνα τον πρωθυπουργό. Λογικό, γιατί η Θεσσαλονίκη πρέπει να αναπληρώσει ένα τεράστιο χρονικό κενό που αφορά την υλοποίηση έργων υποδομών, που δεν πρόλαβε να υλοποιήσει η απερχόμενη διοίκηση του Κωνσταντίνου Ζέρβα.
Πληροφορηθήκαμε ότι ο κ. Αγγελούδης προέταξε την αναγκαιότητα υλοποίησης και ολοκλήρωσης έργων, όπως το μετρό, η ανάπλαση της ΔΕΘ και ο υπέργειος αυτοκινητόδρομος («fly over»), καθώς και μια σειρά έργων μέσα στην πόλη, όπως η επέκταση της παλαιάς παραλίας, οι αναπλάσεις των πλατειών Διοικητηρίου και Δημοκρατίας, και η πεζοδρόμηση της οδού Αγίας Σοφίας. Εντύπωση προκάλεσε, όμως, η εμμονή του κ. Αγγελούδη στη μετατροπή της πλατείας Ελευθερίας σε ένα πάρκο μνήμης για το Ολοκαύτωμα των Εβραίων της Θεσσαλονίκης, με παράλληλη ακύρωση του σχεδιασμού ενός υπόγειου πολυώροφου χώρου στάθμευσης, τον οποίο έχει τόσο μεγάλη ανάγκη η περιοχή και για το οποίο υπάρχει σχετική μελέτη βιωσιμότητας, με πολύ σημαντικά έσοδα για τον δήμο.
Αναφέρομαι σε «εμμονή», γιατί θεωρώ αδιανόητο να μη γνωρίζει ο νεοεκλεγείς δήμαρχος ότι η πλατεία Ελευθερίας, εκτός από τη σύνδεσή της με τα βάσανα των Θεσσαλονικιών Ιουδαίων, εμπερικλείει ένα βαθύτατο ιστορικό αποτύπωμα για τον προσφυγικό Ελληνισμό. Όχι μόνο γιατί στο σημείο αυτό ελλιμενίζονταν πλοία που μετέφεραν τους επιζήσαντες του ελληνικού ολοκαυτώματος σε Μικρασία, Θράκη και Πόντο, αλλά και γιατί στην πλατεία αυτή πραγματοποίησαν τις πρώτες διαδηλώσεις τους οι Νεότουρκοι, που στη συνέχεια κατέσφαξαν και γενοκτόνησαν τον Ελληνισμό της Ανατολής.
Το βαθύ αυτό ιστορικό αποτύπωμα δεν είναι δυνατόν να αποποιηθούν οι εκατοντάδες χιλιάδες απόγονοι των προσφυγικών οικογενειών που σήμερα ζουν στη Θεσσαλονίκη. Με πρωτοβουλία, μάλιστα, της δημοτικής παράταξης Θεσσαλονίκη Πόλη Ελληνική, προ δύο ετών, πραγματοποιήθηκε σύσκεψη των προέδρων της Ομοσπονδίας Προσφυγικών Σωματείων Ελλάδος, της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Ποντιακών Σωματείων και της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Θρακικών Σωματείων και παράλληλη ενημέρωση προς τον πρόεδρο του ιστορικού ποντιακού σωματείου «Παναγία Σουμελά», στην οποία εξέθεσα την άποψή μας για τη δημιουργία στην πλατεία Ελευθερίας ενός πάρκου μνήμης για όλους τους γενοκτονηθέντες Έλληνες, ασχέτως θρησκείας, εποχής και θύτη. Συζητήθηκε μάλιστα και η περίπτωση να διερευνηθεί και η περίπτωση συμπερίληψης και της γενοκτονίας των Αρμενίων.
Επισημαίνοντας την ευθύνη που έχουν όλοι απέναντι στην ιστορία του προσφυγικού Ελληνισμού, συμφωνήθηκε να υπάρξει μια επιστολή προς τον δήμαρχο Θεσσαλονίκης, με την οποία να ζητείται η αναμόρφωση της πλατείας Ελευθερίας υπό την οπτική αυτή. Δεν γνωρίζω αν κατατέθηκε τελικώς η επιστολή αυτή. Προσωπικώς αναφέρθηκα επανειλημμένως, στο δημοτικό συμβούλιο, στην αναγκαιότητα διατήρησης της ιστορικής μνήμης του προσφυγικού Ελληνισμού στην εν λόγω πλατεία, επισημαίνοντας ανάλογη πρωτοβουλία του Δήμου Ξάνθης, όπου στην εκεί πλατεία Ελευθερίας συνυπάρχουν το μνημείο της Γενοκτονίας των Ποντίων με αυτό των Εβραίων της πόλης, αλλά και του Δήμου Άργους – Μυκηνών, όπου προ ενός έτους τοποθετήθηκε μνημείο για όλους τους γενοκτονηθέντες Έλληνες (Πόντιοι, Μικρασιάτες, Θράκες, Εβραίοι).
Δυστυχώς, ο νεοεκλεγείς δήμαρχος δεν δείχνει να υιοθετεί αυτή την εύλογη πρόταση, παρότι την άκουσε από εμένα στα προεκλογικά ντιμπέιτ, και επιμένει να προωθεί την κατασκευή ενός πάρκου μνήμης μόνο για τους Εβραίους της πόλης, δηλαδή για μια αναμφισβήτητα ταλαιπωρημένη ιστορικά πληθυσμιακή ομάδα, αλλά όχι με κυρίαρχη ιστορική και πολιτισμική παρουσία στην πόλη, που παρά ταύτα τείνει να επιβάλει στη Θεσσαλονίκη πολιτισμικά χαρακτηριστικά ετεροβαρή συγκριτικά με αυτά της παρουσίας και της προσφοράς των υπόλοιπων Ελλήνων κατοίκων της (μουσείο ολοκαυτώματος, μνημεία, συναγωγές, ιδρύματα κ.λπ.).
Η ευθύνη μας, όμως, απέναντι στην ιστορία και τη φυσιογνωμία της πόλης δεν μπορεί να υπακούει σε σκοπιμότητες οιουδήποτε είδους.
*Διευθυντής περιοδικού «Ενδοχώρα»
