Του Μανώλη Κοττάκη
Το Σάββατο οδήγησα μέχρι το αγαπημένο Ναύπλιο προκειμένου να μετάσχω στις δέκατες όγδοες διεθνολογικές συναντήσεις που διοργανώνει κάθε χρόνο ο καθηγητής μου από το πανεπιστήμιο Στέλιος Περάκης. Ενδιαφέρουσα εμπειρία, αν λάβει κανείς υπόψη του ότι στο απαιτητικό ακροατήριο ήταν οι καθηγητές Χρήστος Ροζάκης, Γιάννης Μεταξάς, Κωνσταντίνα Μπότσιου, Χαριτίνη Δίπλα, Μαρίνα Ρήγου, Νίκος Ουζούνογλου, Αντώνης Μπρεδήμας, Γιώργος Γεωργής, Σωτήρης Ριζάς και άλλοι. Ούτε ψύλλος στον κόρφο μας!
Μιλήσαμε με τους αγαπητούς και καταξιωμένους συναδέλφους Σταύρο Λυγερό και Νίκο Μελέτη για τις εξελίξεις στα Ελληνοτουρκικά μετά τη Νέα Υόρκη. Στον δρόμο για το Ναύπλιο η βελόνα του ραδιοφώνου στάθηκε στον σταθμό της Εκκλησίας της Ελλάδος. Οι ήχοι από τις ψαλμωδίες μού ήταν γνώριμοι και οικείοι από μικρός, όταν η μητέρα μου άφηνε ανοιχτό το ραδιόφωνο τις Κυριακές για να ακούσουμε τη λειτουργία. Αναγνώρισα αμέσως -γεγονός όχι συχνό- τη φωνή του Αρχιεπισκόπου Αθηνών και πάσης Ελλάδος Ιερωνύμου ψάλλουσα. Ωραία φωνή.
Οσοι έχουμε μεγαλώσει με τους βυζαντινούς ύμνους και το τυπικό της Εκκλησίας νιώθουμε μια όμορφη καταλλαγή στο άκουσμά τους, ειδικώς σε απροσδόκητες περιστάσεις, όταν οδηγούμε, για παράδειγμα. Ηταν ένα ωραίο πρωινό δώρο. Γρήγορα όμως κατάλαβα ότι αυτό που μετέδιδε ο ραδιοφωνικός σταθμός της Εκκλησίας δεν ήταν μια τυπική λειτουργία, Σάββατο ήταν άλλωστε, αλλά ένα «μυστήριο». Μία τελετή ενθρόνισης μητροπολίτου με πολύ συγκεκριμένο τυπικό.
Δεν ξέρω αν έχετε παρακολουθήσει ποτέ από κοντά είτε χειροτονία διακόνου και ιερέα είτε ενθρόνιση μητροπολίτου. Είναι μια πολύ ωραία τελετή ενώπιον του κλήρου και του λαού, που, αν τη μελετήσεις και τη συγκρίνεις ακόμα ακόμα και με τις τελετές των μυστηρίων της Ορθόδοξης Εκκλησίας, του γάμου και της βαπτίσεως, θα διαπιστώσεις ότι όλα γίνονται για να έχουν νόημα. Για να θυμάται κανείς αυτή την ιδρυτική στιγμή της ζωής του. Πράγματι, επρόκειτο για την τελετή ενθρόνισης του νέου μητροπολίτου Παραμυθίας, Φιλιατρών, Γηρομερίου και Πάργας Σεραπίωνα. Ο οποίος, αφού θήτευσε επί τρεις δεκαετίες στη Μητρόπολη Μεγάρων και δύο δεκαετίες ως γραμματέας στην Ιερά Σύνοδο, το ανώτατο σώμα της Εκκλησίας μας, η Ιεραρχία με την «τίμια ψήφο της», όπως τη χαρακτήρισε ο Αρχιεπίσκοπος, τον προήγαγε σε προκαθήμενο αυτής της ακριτικής μητροπόλεως.
Το τυπικό στην ενθρόνιση μητροπολίτου είναι συγκεκριμένο: Μετά το πέρας της πανηγυρικής λειτουργίας ομιλεί ο προαχθείς, προχωρεί σε αντιφώνηση ο Αρχιεπίσκοπος, έπειτα ο μητροπολίτης ενδύεται τα άμφια, φορά τη μίτρα και του δίδεται η ράβδος, ενώ ο κλήρος και ο λαός τον επευφημούν με τη μυριόστομη φράση «άξιος». Ενδιαμέσως ο νέος μητροπολίτης φιλά με σεβασμό τα χέρια του πατρός και της μητρός του, αν ζουν. Αν πρόκειται για νεοεκλεγέντα Αρχιεπίσκοπο, ο λόγος του ονομάζεται με βάση τα εκκλησιαστικά θέσμια «επιβατήριος».
Υπακοή και ταπείνωση
Δύο πράγματα μου έκαναν ισχυρή εντύπωση από τον ενθρονιστήριο λόγο του ταπεινού -έτσι έδειχνε η φωνή του- Σεραπίωνα: η αναφορά του στη λέξη «υπακοή», που είναι βεβαίως συνηθισμένη στο εσωτερικό της Εκκλησίας μας, είναι κανόνας η υπακοή, αλλά καθόλου συνηθισμένη στην κοσμική ζωή μας, όπου κυριαρχεί η λέξη «ανυπακοή». Η ανυπακοή είναι η εύκολη επιλογή, η υπακοή είναι η δύσκολη. Γιατί προϋποθέτει τον εκούσιο περιορισμό της ελευθερίας στο όνομα ενός ανώτερου σκοπού. Η πορεία στον χριστιανισμό προϋποθέτει την υπακοή και την ταπείνωση. Ακόμα και την καρτερικότητα μπροστά στη δίωξη του φρονήματος, όπως αυτήν που ζουν αυτές τις μέρες οι αδελφοί μας χριστιανοί στη Μέση Ανατολή. Η ζωή του χριστιανού είναι συναρπαστική γιατί δεν είναι μια ευχάριστη εκδρομή αλλά ενίοτε είναι και μαρτυρική.
Συνοδεύεται από το μαρτύριο. Χαρμολύπη διαρκής. Το δεύτερο πράγμα που μου έκανε εντύπωση ήταν, συνεπεία του πρώτου, πως ο νέος μητροπολίτης τόνισε απευθυνόμενος στον Αρχιεπίσκοπο ότι «εσείς κρίνατε πότε είναι ο “αρμόδιος καιρός” για να αναλάβω αυτό το αξίωμα». Αρμόδιος καιρός! Τι συνοπτική και τι συγκλονιστική φράση, που δείχνει ότι ο κόσμος ανήκει στους υπομονετικούς. Εκτός από την υπακοή, δύσκολη είναι και η υπομονή στους καιρούς της ταχύτητας. Αλλά ο εκκλησιαστικός χρόνος είναι διαφορετικός από τον κοσμικό. Γλυκός και ανηφορικός μαραθώνιος. Ο εκκλησιαστικός χρόνος μισεί τους βιαστικούς.
Μου έκανε εξαιρετική εντύπωση η συνοπτική αντιφώνηση που έκανε ο Αρχιεπίσκοπος στον νέο μητροπολίτη, δείχνοντάς του απέραντη πατρική αγάπη. Αλλά και μην ξεχνώντας να κάνει ιδιαίτερη αναφορά στον απελθόντα μητροπολίτη Παραμυθίας Τίτο, ο οποίος διάγει την ένατη δεκαετία της ζωής του. Ο Αρχιεπίσκοπος στάθηκε στον ευγενικό χαρακτήρα του Τίτου επισημαίνοντας ότι ο Ιησούς Χριστός είχε πει ότι «οι χριστιανοί κρίνονται κυρίως από το ήθος τους και μετά από τις πράξεις τους». Τόνισε, μάλιστα, ότι ο Ιησούς Χριστός κήρυξε τον Λόγο του Θεού με ήθος, χωρίς να διαθέτει καμιά κοσμική δομή στη διάθεσή του. Υπέδειξε, τέλος, στον μητροπολίτη ότι θα ποιμάνει μία μητρόπολη που έχει στο πλήρωμά της τους κατοίκους της Ηγουμενίτσας, που είναι μεγάλο λιμάνι, που βρίσκεται στα όρια της Εγνατίας Οδού και που εντός των ορίων της εγκαταβιούν σημαντικές ορθόδοξες μονές.
Στόχος η μύηση
Η τελετή ολοκληρώθηκε με την παρατεταμένη επευφημία των συγκεντρωθέντων στην Ιερά Μητρόπολη Αθηνών προς το πρόσωπό του νέου μητροπολίτου Παραμυθίας. «Αξιος!» Που έχει το νόημα της εγκρίσεως αλλά και της παροχής δυνατότητας διαφωνίας στο πλήρωμα της Εκκλησίας αν υπάρχει ένσταση για ένα πρόσωπο. Είχα φτάσει πια, αφήνοντας τα Μέγαρα πίσω μου, στον Ισθμό της Κορίνθου ακούγοντας την τελετή και αναλογιζόμουν πως στις μέρες μας δεν δίνουμε ιδιαίτερη σημασία στο βυζαντινό τυπικό των τελετών και των μυστηρίων μας στην Εκκλησία, που κάτι έχουν να μας πουν. Και εντυπωσιαζόμαστε όταν διαβάζουμε την είδηση ότι ένας παπάς μάλωσε έναν πολίτη ο οποίος ήθελε να στολίσει υπερβολικά τον ιερό ναό για τη βάπτιση του τέκνου του, καθώς ο στόχος δεν είναι αυτός, η φιγούρα, ο στόχος είναι η μύηση.
Νομίζω πρέπει να τα ξαναδούμε από την αρχή. Ολα. Ακόμα και αυτοί που δεν πιστεύουν στην Ορθοδοξία. Η Εκκλησία πρέπει να μιλήσει λίγο πιο δυνατά, αντί να κρύβεται. Απασχολήθηκε το πανελλήνιο και απασχολείται για ημέρες με αυτό που ονομάστηκε «γάμος» του αρχηγού της αξιωματικής αντιπολίτευσης με τον σύντροφό του στις Ηνωμένες Πολιτείες. Γεγονός που συνοδεύτηκε από την πληροφορία ότι ο «γάμος» έγινε εσπευσμένα για να λάβει άδεια παραμονής στην Ελλάδα ο σύντροφός του και για να μπορεί να εξαγοράσει τη στρατιωτική του θητεία ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ. Δεν είναι έτσι τα μυστήρια. Αν ήταν έτσι διεκπεραιωτικά, δεν θα ονομάζονταν μυστήρια. Θα ονομάζονταν διαφορετικά.
Η ζωή μας σε κάθε στιγμή της χρειάζεται λίγη πνευματικότητα. Κάθε απόφασή μας πρέπει να έχει μιας μορφής περισυλλογή και μιας μορφής ευλογία για να αναλογιζόμαστε το βάρος της επιλογής. Αν μπορούμε να το σηκώσουμε! Δεν είναι προϊόν προς κατανάλωση τα μυστήρια. Οι τελετές. Πρέπει να νιώθεις κάτι, όταν συμμετέχεις σε αυτά. Αν δεν νιώθεις κάτι, είσαι άδειος άνθρωπος. Αλλά οι προκλήσεις της εποχής μας απαιτούν ανθρώπους γεμάτους, όχι άδειους. Αν υπάρχει λοιπόν ένα πλεονέκτημα μεταξύ των πνευματικών μυστηριακών τελετών της Εκκλησίας και των ψυχρών αστικών τελετών που είναι πλέον της μόδας, όπως οι πολιτικοί γάμοι, είναι αυτό: Οι πρώτες φορτίζουν ψυχικά τις μπαταρίες μας, αν μετέχουμε βεβαίως σε αυτές. Οι δεύτερες, αδιάφορες, τις αδειάζουν. Είναι απλώς μία φωτογραφία στο άλμπουμ. Καλή εβδομάδα!
