Επίσκεψη στην Αρμενία πραγματοποίησε στις 18 Ιουλίου ο επικεφαλής των εξωτερικών μυστικών υπηρεσιών (SVR) της Ρωσίας Σεργκέι Ναρίσκιν. Το γεγονός είναι καθαυτό αξιοσημείωτο, πόσω μάλλον που μόλις τρεις μέρες νωρίτερα αντίστοιχη επίσκεψη στο Ερεβάν είχε πραγματοποιήσει ο Νίκολας Μπερνς, πρώτος στα χρονικά επικεφαλής της CIA ο οποίος μεταβαίνει στην καυκασιανή δημοκρατία.
Και τους δύο υψηλούς επισκέπτες ο Αρμένιος πρωθυπουργός Νικόλ Πασινιάν τους δέχθηκε στην ίδια αίθουσα. Και για τους δύο ανακοινώθηκε ότι αντικείμενο της συνάντησης με τον Πασινιάν ήταν “θέματα διεθνούς συνεργασίας και περιφερειακής και διεθνούς ασφάλειας” καθώς και “η υλοποίηση μεγάλων κοινών πρότζεκτ”. Ο Ναρίσκιν, πάντως, σχολίασε ότι η επίσκεψή του δεν σχετίζεται με αυτήν του Αμερικανού ομολόγου του, δεν θα απέκλειε όμως να ισχύει το αντίθετο.
Η Αρμενία, υπενθυμίζεται, φιλοξενεί ρωσική βάση και αποτελεί σύμμαχο της Ρωσίας, αν και επί των ημερών του φιλοδυτικού Πασισιάν επιχειρήθηκε μια ορισμένη εξισορρόπηση. Όμως τα πάντα επισκιάσθηκαν από τον πόλεμο του Ναγκόρνο Καραμπάχ το 2020, όπου οι Αρμένιοι αυτονομιστές υπέστησαν (με παρεμβολή και της Τουρκίας) δεινή ήττα από τις δυνάμεις του Αζερμπαϊτζάν και διατήρησαν ένα μικρότερο τμήμα των εδαφών που προηγουμένως ήλεγχαν μόνο χάρη στη διπλωματική παρεμβολή της Μόσχας, η οποία και ανέπτυξε ειρηνευτικές δυνάμεις. Το τελευταίο διάστημα ενταντικές είναι οι προσπάθειες, με τη μεσολάβηση της Δύσης, για αποκατάσταση των σχέσεων της Αρμενίας με την Τουρκία και για άνοιγμα των μεταξύ τους συνόρων – κίνηση που εξαγγέλλεται επί χρόνια, αλλά δεν υλοποιείται.
Δεν είναι όμως μόνο η Αρμενία δημοφιλής διπλωματικός προορισμός τελευταία. Το ίδιο ισχύει και για το Αζερμπαϊτζάν.
Μετά το Ερεβάν, ο Ναρίσκιν κατευθύνθηκε στο Μπακού, όπου συνυπέγραψε με τον Αζέρο ομόλογό του συμφωνία συνεργασίας στον τομέα των πληροφοριών, με στόχο την καταπολέμηση της τρομοκρατίας και την προστασία των πολιτών των δύο κρατών σε τρίτες χώρες.
Ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών, πάλι, είχε την Τετάρτη με τον Αζέρο ομόλογό του τηλεφωνική επικοινωνία στην οποία αναπτύχθηκαν διεθνή και περιφερειακά θέματα, με κυρίαρχο αυτό της ομαλοποίησης των σχέσεων Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν, στη βάση των τριμερών συμφωνιών υψηλού επιπέδου, με τη μεσολάβηση του Βλαντίμιρ Πούτιν, στις 9 Νοεμβρίου 2020, στις 11 Ιανουαρίου 2021 και στις 26 Νοεμβρίου του ίδιου έτους.
Σύμφωνα με το ρωσικό υπουργείο Εξωτερικών, η συνομιλία των Σεργκέι Λαβρόφ και Τζεϊχούν Μπαϊράμοφ εντάσσεται στο πλαίσιο της ανάπτυξης της διμερούς συνεργασίας βάσει της (μη δημοσιοποιημένης) Συμφωνίας Συμμαχικής Σύμπραξης, που συνυπέγραψαν στη Μόσχα στις 22 Φεβρουαρίου, ήτοι μόλις δύο ημέρες πριν από την ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, οι πρόεδροι Βλαντίμιρ Πούτιν και Ιλχάμ Αλίγιεφ.
Αποτελεί μέγα παράδοξο ότι η χώρα του Αλίγιεφ, που καλλιεργεί αυτού του είδους τις σχέσεις με τη Ρωσία, είναι ταυτόχρονα και η μεγάλη ελπίδα της Δύσης για διείσδυση στην περιοχή της Κασπίας Θάλασσας (και εκείθεν της κεντρικής Ασίας), ειδικότερα δε, ως αφετηρία και του αγωγού ΤΑΡ, για την απεξάρτηση της ευρωπαϊκής αγοράς από το ρωσικό φυσικό αέριο.
Εξ ού και την Δευτέρα η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν επισκέφθηκε το Μπακού, για να υπογράψει μνημόνιο ενεργειακής συνεργασίας, ενώ την επομένη ο Μπαϊράμοφ βρέθηκε στις Βρυξέλλες, όπου όχι μόνο συναντήθηκε με τον επικεφαλής της εξωτερικής πολιτικής της Ε.Ε. Ζοζέπ Μπορέλ, με την ευκαιρία της συνεδρίασης του Συμβουλίου Συνεργασίας Ε.Ε.-Αζερμπαϊτζάν, αλλά και έγινε δεκτός εκτός προγράμματος από τον Γ.Γ. του ΝΑΤΟ Γενς Στόλτενμπεργκ.
Σημειώνεται ότι το Σάββατο πραγματοποιήθηκε στην Τιφλίδα της Γεωργίας η πρώτη μετά τον πόλεμο του 2020 συνάντηση των υπουργών Εξωτερικών του Αζερμπαϊτζάν και της Αρμενίας, με βάση συζήτησης τη μεσολαβητική πρωτοβουλία του προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ, ο οποίος τον Απρίλιο κάλεσε στις Βρυξέλλες τους Πασινιάν και Αλίγιεφ. Ωστόσο, η κατάσταση παραμένει τεταμένη, αν κρίνουμε από τις εκατέρωθεν καταγγελίες για ανταλλαγή πυρών στα σύνορα.
Είναι προφανές ότι η Μόσχα επιθυμεί να έχει μεγαλύτερο έλεγχο των όσων συμβαίνουν στην καυκασιανή “πίσω αυλή” της και να μην ξεπεραστεί από τη διπλωματική κινητικότητα που αναπτύσσει η Ε.Ε. και η Τουρκία.
Άλλωστε, τα μόνα δύο ταξίδια εκτός συνόρων που πραγματοποίησε ο Πούτιν μετά τις 24 Φεβρουαρίου, αυτό τον Ιούνιο στην Ασγκαμπάτ του Τουρκμενιστάν για την 6η Σύνοδο της Κασπίας, με τη συμμετοχή όλων των παράκτιων χωρών, και αυτό της Τρίτης στην Τεχεράνη για την τριμερή συνάντηση κορυφής με τους ομολόγους του από την Τουρκία και το Ιράν, στο πλαίσιο της “Διαδικασίας της Αστάνα” για την συριακή κρίση, καταδεικνύουν την επικέντρωση του ενδιαφέροντός του στην περιοχή του Καυκάσου και της Κεντρικής Ασίας.
Η εξαγγελία της δημιουργίας εμπορικού διαδρόμου Ρωσίας-Ινδίας, μέσω της Κασπίας και του Ιράν, καθώς και η συμφωνία για επενδύσεις ύψους 40 δισ. δολαρίων της Gazprom στον ιρανικό ενεργειακό κλάδο, καταδεικνύουν τη σημασία των τεκτονικών αλλαγών στην περιοχή εν μέσω νέου ψυχρού πολέμου. Αλλά κανένα από αυτά τα σχέδια δεν θα υλοποιηθεί χωρίς ευθυγράμμιση του Αζερμπαϊτζάν στα σχέδια των γειτόνων του.
Από την άλλη, το άνοιγμα του διαδρόμου Τουρκίας-Αρμενίας-Αζερμπαϊτζάν, καλοδεχούμενο από όλους τους ενδιαφερόμενους για λόγους καταρχήν οικονομικούς, έχει ιδιαίτερη σημασία για τη Δύση προκειμένου να διατηρήσει γεωπολιτική πρόσβαση στην Κασπία Θάλασσα.
Σε αυτό το πλαίσιο, ανακαλύπτει τη σημασία του νοτίου Καυκάσου ως διπλωματικού προορισμού και η Ισλαμική Δημοκρατία. Ο γραμματέας του Ανώτατου Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας του Ιράν, ναύαρχος Αλί Σαμχανί, επισκέφθηκε την Αρμενία στις 16 Ιουλίου και κατόπιν το Αζερμπαϊτζάν, όπου έγινε δεκτός και από τον ίδιο τον Αλίγιεφ. Όπως δήλωσε κατόπιν, οι σχέσεις των δύο χωρών προοδεύουν, “χωρίς να επηρεάζονται από την πίεση τρίτων χωρών”.
Υπενθυμίζεται ότι ο πόλεμος του Ναγκόρνο Καραμπάχ το 2020 είχε προκαλέσει ρητορικές συγκρούσεις μεταξύ Ιράν και Αζερμπαϊτζάν. Η καχυποψία μεταξύ των δύο πλευρών, όμως, έχει μεγαλύτερο βάθος, τροφοδοτούμενη κυρίως από το γεγονός ότι η αζερική μειονότητα του Ιράν είναι πολυπληθέστερη των κατοίκων του Αζερμπαϊτζάν. Επιπλέον, αποτελεί κοινό μυστικό ότι την προηγούμενη δεκαετία το καθεστώς Αλίγιεφ είχε αναπτύξει ιδιαίτερα τις στρατιωτικές του σχέσεις με το Ισραήλ, το οποίο δελεαζόταν από την ιδέα να επιφέρει αεροπορικά πλήγματα (και από τον βορρά) στο ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα.
Σε μια συγκυρία κατά την οποία οι διεθνείς διαπραγματεύσεις για το πυρηνικό πρόγραμμα της Τεχεράνης έχουν οδηγηθεί σε αδιέξοδο και οι ΗΠΑ δηλώνουν μαζί με το Ισραήλ έτοιμες να αναλάβουν στρατιωτική δράση, αν το Ιράν αναπτύξει πυρηνικά όπλα, οι παλιές εκείνες ιστορίες γίνονται και πάλι επίκαιρες. Προφανώς αυτό σκέφθηκε και ο Γενς Στόλτενμπεργκ υποδεχόμενος τον Μπαϊράμοφ.
Χώρα που υπήρξε επί μακρόν περσική και κατόπιν ρωσική/σοβιετική επικράτεια, αλλά θεωρείται “μικρή αδελφή” της Τουρκίας, το Αζερμπαϊτζάν αναδεικνύεται σε μία από τις κρίσιμες ψηφίδες του νέου ψυχρού πολέμου. Όμως ο καθοριστικός παράγοντας θα είναι ο ισορροπιστικός, ψυχρός ρεαλισμός του Αλίγιεφ, με πρώτιστο κριτήριο τη διαιώνιση της προσωποπαγούς εξουσίας του.
Πηγή: capital.gr
