Στη σημερινή εποχή ο «Άπιστος Θωμάς» αποτελεί ένα «σύμβολο» και η συμπεριφορά του ένα παράδειγμα για την τήρηση μιας στάσης γόνιμης αμφιβολίας και παραγωγικής αμφισβήτησης απέναντι σε όποια είδηση ή πληροφορία μάς «σερβίρεται στο πιάτο»
Του Αναστάσιου Κούζη – Κούζαρου*
Στη συλλογική συνείδηση της χριστιανοσύνης ο Απόστολος Θωμάς, ο λεγόμενος Δίδυμος, έχει καταγραφεί ανεξίτηλα ως ο «Άπιστος Θωμάς», γιατί άμεσα και ανεπιφύλακτα δεν αποδέχθηκε τις διαβεβαιώσεις των συμμαθητών του ότι «το εσπέρας της ημέρας εκείνης της πρώτης της εβδομάδος» εμφανίστηκε ανάμεσά τους ο Αναστάς Ιησούς, επιδεικνύοντας τις πληγές του από τα καρφιά της Σταύρωσης και τον λογχισμό του στην πλευρά.
Ο χαρακτηρισμός μάλιστα αυτός, «Άπιστος Θωμάς», έλαβε στην πάροδο του χρόνου παροιμιακή σημασία αποδιδόμενος σε κάθε λιγότερο ή περισσότερο δύσπιστο άνθρωπο.
Έχουμε, όμως, την πεποίθηση ότι στη σημερινή εποχή της ακραιφνούς και με καταιγιστικούς ρυθμούς παγκοσμίων διαστάσεων πληροφόρησης ο «Άπιστος Θωμάς» αποτελεί για τον μέσο άνθρωπο και πολίτη ένα «σύμβολο» και η συμπεριφορά του ένα παράδειγμα για την τήρηση μιας στάσης γόνιμης αμφιβολίας και παραγωγικής αμφισβήτησης απέναντι σε όποια είδηση ή πληροφορία μάς «σερβίρεται στο πιάτο»! Κι είναι απαραίτητη η υιοθέτηση της στάσης του Αποστόλου Θωμά, αναφορικά με τη σύγχρονη πραγματικότητα που αντιμετωπίζουμε, γιατί ο κίνδυνος της παραπληροφόρησης και της εξαπάτησής μας είναι τεράστιος, με ολέθριες συνέπειες για τον καθένα μας, για την κοινωνία και αυτό το κράτος μας. Πώς μπορούμε αλλιώτικα να αντιμετωπίσουμε τους ντόπιους και ξένους «μετρ» της προπαγάνδας, τους ενδεδυμένους τον μανδύα των «λειτουργών της Ανεξάρτητης Τετάρτης Εξουσίας», αν δεν αντιμετωπίζουμε με επιφυλακτικότητα όσα μας διατυμπανίζουν; Δεν χρειάζεται, άραγε, όταν αναζητούμε το τι πραγματικά έγινε ή και γίνεται, να κινητοποιούμε όχι μόνο τις αισθήσεις μας, μα και τον νου μας, επιδιώκοντας τη διασταύρωση και την επιβεβαίωση των πληροφοριών που λαμβάνουμε από ποικίλες, αλλά προπάντων έγκυρες, πηγές; Την εποχή της παγκόσμιας κυριαρχίας του internet, της πανσπερμίας των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και των fake news, μόνο μια στάση σαν αυτή του «Άπιστου Θωμά» μπορεί να είναι σωτήρια για την επικράτηση, κατά το δυνατόν της «Αλήθειας» στη ζωή μας.
Ποιος, όμως, ήταν ο ένδοξος αυτός Απόστολος του Κυρίου μας;
Λίγα μόνο στοιχεία υπάρχουν για τη ζωή και τη δράση του, όσα αναφέρονται στα Ευαγγέλια και στο σωζόμενο στη Μεγίστη Λαύρα ελληνικό χειρόγραφο, που περιέχει τις πράξεις του Αγίου τούτου Αποστόλου στην Ινδία!
Ο Θωμάς, δηλαδή ο Δίδυμος στα ελληνικά, ήταν Ιουδαίος ταπεινής καταγωγής, με μεγάλη ευλάβεια στον Μωσαϊκό Νόμο. Με την αλιεία προσπαθούσε να εξασφαλίσει τα αναγκαία για τη ζωή, γι’ αυτό, όπως γράφεται, «…γυμναζόταν στην κακοπάθεια»! Όταν τον κάλεσε ο Χριστός, έγινε ένας από τους Δώδεκα Αποστόλους, αναδεικνυόμενος ως «μαθητής προθυμότατος, υπηρέτης πιστότατος και οικονόμος της αποστολής των εθνών δοκιμότατος». Ξεχώρισε προπάντων για το θάρρος, τη γενναιότητά του και το πνεύμα της αυταπάρνησης υπέρ του Διδασκάλου: Όταν ο Ιησούς πληροφορείται τον θάνατο του αγαπημένου του φίλου Λαζάρου, αποφασίζει να μεταβεί στη Βηθανία, όπου κατοικούσε με τις αδελφές του Μάρθα και Μαρία. Στο άκουσμα της απόφασής του αυτής οι άλλοι μαθητές δειλιάζουν φοβούμενοι για τη ζωή του: «Διδάσκαλε,, τώρα ζητούσαν οι Ιουδαίοι να σε λιθοβολήσουν, και πάλι πηγαίνεις εκεί;» (Ιωαν. ια’ 8) Στην αποφασιστικότητα του Ιησού μόνο ο Θωμάς, άφοβος στο ενδεχόμενο του θανάτου, ανταποκρίνεται παρακινώντας με γενναιότητα και τους άλλους: «…άγωμεν και ημείς ίνα αποθάνωμεν μετ’ αυτού» (Ιωαν. ια’ 16).
Το θάρρος του υποδηλώνεται και την επαύριο της Σταυρώσεως. Όταν οι άλλοι μαθητές μένουν κρυμμένοι με κλειστές τις θύρες σε ένα ανώγειο «διά τον φόβον των Ιουδαίων», ο Θωμάς δεν βρίσκεται μαζί τους, κινείται και έτσι δεν συναντάει τον Κύριο στην πρώτη του εμφάνιση στους μαθητές μετά την Ανάστασή του. Το φυσικό του θάρρος εκτείνεται και στη συμπεριφορά του απέναντι στο χαρμόσυνο άγγελμα και στις διαβεβαιώσεις των συμμαθητών του, ότι εμφανίστηκε ανάμεσά τους ο Κύριος, επιδεικνύοντάς τους τα χέρια και την πλευρά του. Δεν υποτάσσεται στη γνώμη των πολλών, αντιθέτως αμφισβητεί και αμφιβάλλει όχι εγωιστικά, αλλά διατηρώντας το δικαίωμα να δει και ο ίδιος με τα μάτια του και να ψηλαφίσει με τα χέρια του «τους τύπους των ήλων», τα σημάδια των καρφιών, και τον λογχισμό στην πλευρά του Διδασκάλου του. Ο Ιησούς τού κάνει τη χάρη και επανεμφανίζεται μετά οκτώ ημέρες καλώντας τον Θωμά να προχωρήσει στην πραγματογνωμοσύνη του: «…φέρε το δάκτυλό σου εδώ και δες τα χέρια μου, και φέρε το χέρι σου και βάλε το στην πλευρά μου, και μη γίνεσαι άπιστος αλλά πιστός» (Ιωαν. κ’ 27). Η ανταπόκριση του Θωμά έρχεται άμεση και ενθουσιώδης: «ο Κύριός μου και ο Θεός μου»! Ο φιλάνθρωπος Διδάσκαλος κατανόησε την ανάγκη του μαθητή του να πιστοποιήσει το ασύλληπτο για την ανθρώπινη νόηση γεγονός της Αναστάσεως με τα αισθητήριά του όργανα, παράλληλα τον δίδαξε όμως, όπως και όλους μας, πως δεν αρκεί η απλή εμπειρική διαπίστωση και τεκμηρίωση, ούτε καν η νοητική επεξεργασία των δεδομένων, όταν η «Αλήθεια» υπερβαίνει τα περιορισμένα ανθρώπινα μέτρα: «Επειδή με είδες, (Θωμά) επίστευσες. Μακάριοι όσοι δεν είδαν και επίστευσαν». Από το υπερβατικό αυτό σημείο και μετά μόνο ασφαλές μέσο προσέγγισης της «Αλήθειας» είναι η πίστη. Η πίστη δεν πρέπει, κατά τη γνώμη μας, να θεωρείται κάτι στατικό, που μια φορά αποκτιέται και μετά απλά συντηρείται, ούτε ως κάτι που μας δωρήθηκε ή μας κληροδοτήθηκε, αλλά ως μια προσωπική καθημερινή κατάκτηση ενός επίπονου σωματικού, ψυχικού και ηθικοπνευματικού αγώνα, που διεξάγουμε σ’ όλη τη διάρκεια της ζωής μας.
Επειδή, λοιπόν, επίστευσε βαθιά το γεγονός της Αναστάσεως του Θεανθρώπου ο «Άπιστος Θωμάς» στο αποστολικό του έργο έφθασε πιο μακριά απ’ όλους τους Αποστόλους. Μετά την «Επιφοίτηση του Αγίου Πνεύματος» ταξιδεύει στους Πάρθους, στους Πέρσες, στους Μήδους, φθάνοντας και σ’ αυτούς τους Ινδούς. Ο Θωμάς ως δούλος ικανός στην οικοδομική τέχνη ακολουθεί διά θαλάσσης στην Ινδία τον έμπορο Αμβάνη, απεσταλμένο του ηγεμόνα Γουνδιαφόρου, αποβιβαζόμενος στην Ανδράπολη. Στη χώρα του Γουνδιαφόρου κηρύττει τον Χριστό, διαθέτοντας προς ανακούφιση των φτωχών όλα τα χρήματα και τα εφόδια που προορίζονταν για την ικανοποίηση της ματαιοδοξίας του ηγεμόνα. Διωκόμενος φθάνει στο Βασίλειο του Μισδίου, βαπτίζει τον γιο του Ουαζάνη, τη σύζυγό του Μιγδονία, όπως και τη σύζυγο του άρχοντα Χαρασίου, Τερτιανή, προκαλώντας την οργή τους, αφού και όλη η χώρα επηρεάζεται από τη διδασκαλία του Θωμά. Φυλακίζεται, λοιπόν, μα και μέσα από τη φυλακή συνεχίζει την αγαθοεργό δράση του. Έχοντας καταστεί επικίνδυνος για τους εξουσιαστές καταδικάζεται σε θάνατο, οδηγείται από πέντε στρατιώτες σε ένα βουνό τρία στάδια από την πόλη και εκεί τον λογχίζουν στα πλευρά, ενώ ο λαός έσπευδε πρόθυμος να αρπάξει τον Απόστολο από τα χέρια των στρατιωτών. Έτσι, την 3η Ιουλίου του 72 μ.Χ. ολοκλήρωσε τον δρόμο της Αποστολικής Διακονίας του ο μακάριος Θωμάς στην πόλη Μελιαπούρ ή Μαλιαπούρ, παρά τη Μαντράς, η οποία και «Άγιος Θωμάς» καλείται, κείμενη στο Κορομαντέλ, τη νοτιοανατολική ακτή της Ινδικής χερσονήσου. Εκεί δε βρίσκεται και ο τάφος του.
Πέρα, όμως, από τις μαρτυρίες για τη δράση του Αποστόλου Θωμά στην Ινδία και το μαρτυρικό του τέλος, υπάρχουν στοιχεία που δείχνουν ότι έφθασε και κήρυξε τον Λόγο του Ευαγγελίου σε ακόμη πιο μακρινές χώρες, χωρίς να μπορούμε να πούμε το πότε και κάτω από ποιες συνθήκες. Όπως σημειώνει ο Όσιος Νικόδημος ο Αγιορείτης, ο Απόστολος Θωμάς προχώρησε έως και την Κίνα: «Γι’ αυτό διαβάζουμε και στη “Γεωγραφία του Φατζέα” ότι στον πολυθρύλητο πύργο της Κίνας με τα “φαρφουρένια τούβλα”, τα κατασκευασμένα από λεπτή κατεργασμένη πορσελάνη, υπάρχουν γραμμένα αυτά τα λόγια: “Διά του θείου Θωμά η ουράνιος πίστις εξαπέπτη, και εις Σινών (πόλιν ή επαρχίαν) παρεγένετο”».
Διαπιστώνουμε, λοιπόν, ότι στους σύγχρονους καιρούς το να αρνούμαστε λελογισμένα να αποδεχθούμε αβασάνιστα πληροφορίες που αφορούν σοβαρότατα θέματα της ζωής μας είναι η πλέον ενδεδειγμένη στάση, ανάλογη με αυτήν που ετήρησε ο γενναίος μαθητής του Χριστού, Θωμάς. Όταν, όμως, η έγκριτη και αξιόπιστη πηγή των πληροφοριών μας προσφέρει όλες τις αποδείξεις και τα εχέγγυα για την αλήθεια, τότε γεμίζουμε με την ανεξάντλητη εκείνη ενέργεια, που μόνο η γνώση του Θαύματος μπορεί να προσφέρει στον άνθρωπο, καθιστώντας τον ικανό να φτάσει στα πέρατα του κόσμου για την πίστη του!
*Καλλιτέχνης Θεάτρου Σκιών – φιλόλογος
