Του Μανώλη Κοττάκη
Δεν ήταν λοιπόν τυχαία η δήλωση του προέδρου Ερντογάν εναντίον των Ηνωμένων Πολιτειών πριν από μερικές ημέρες, με αφορμή την κάθοδο δύο αμερικανικών αεροπλανοφόρων στη Μεσόγειο. Δεν έγινε εν θερμώ. Ποτέ δεν γίνονται τέτοιες δηλώσεις εν θερμώ. Είναι σκηνοθετημένη πάντα η οργή του. Κατόπιν «ωρίμου» σκέψεως. Οι γείτονες διέβλεψαν από την πρώτη στιγμή την ευκαιρία για μια νέα μεγάλη στροφή στην εξωτερική τους πολιτική, η οποία θα οριστικοποιήσει την ιδεολογική αντίθεσή τους απέναντι στη Δύση και θα τους επιτρέψει να ηγηθούν του ισλαμικού κόσμου. Κάτι που προετοιμάζουν άλλωστε μεθοδικά καιρό τώρα και στο πλαίσιο αυτό εντάχθηκε και η μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τέμενος.
Το ότι δεν ήταν τυχαία το πιστοποιούν τρία γεγονότα που τις ακολούθησαν: οι πολύ σκληρές δηλώσεις του υπουργού Εξωτερικών και εμπίστου του Ερντογάν Χακάν Φιντάν εναντίον των Ηνωμένων Πολιτειών και εναντίον του Ισραήλ, το οποίο χαρακτήρισε κράτος «ληστή» με όλα όσα κάνει στη Γάζα. Οι δηλώσεις του ακροδεξιού εταίρου του Ερντογάν, Μπαχτσελί, για την Ιερουσαλήμ, την οποία θεωρεί αποκλειστικά «Γη του Ισλάμ». Οι διαδηλώσεις χιλιάδων Τούρκων που έγιναν χθες έξω από την πρεσβεία και το προξενείο του Ισραήλ στην Κωνσταντινούπολη. Το κλίμα φανατισμού που έχει δημιουργηθεί στη γειτονική χώρα έχει καταλάβει ευρείες πλειοψηφίες των λαϊκών στρωμάτων, κάτι που φάνηκε και από ένα τηλεοπτικό απρόοπτο χθες. Όταν Τούρκος πολίτης παρενέβη στη ζωντανή μετάδοση του Σκάι από την Κωνσταντινούπολη και απαίτησε από τον ανταποκριτή του Μανώλη Κωστίδη να μεταδοθεί το μήνυμά του «θα δώσουμε και τη ζωή μας για τους Παλαιστινίους», επιτιθέμενος ταυτόχρονα στους Ισραηλινούς. Το εντυπωσιακό ήταν πως, όταν ο ανταποκριτής του Σκάι, τον οποίο ρώτησε από πού κατάγεται, του είπε ότι είναι Έλληνας (Γιουνάν), εκείνος τον χτύπησε χαϊδευτικά στην πλάτη. Το μίσος των Τούρκων αυτή την περίοδο είναι στραμμένο ολοκληρωτικά προς το Ισραήλ. Με αμιγώς θρησκευτικό κριτήριο. Ο Χάντιγκτον δικαιώνεται.
Τον ίδιο ηγετικό ρόλο στην εξέγερση του ισλαμικού κόσμου τόσο στη Δύση όσο και στην Ανατολή διεκδικεί και το Ιράν. Στο τρίγωνο Ρωσία – Ιράν – Τουρκία το ισχυρότερο ζεύγος είναι Ρωσία – Ιράν, δοκιμασμένος ιστορικός διαχρονικός δεσμός. Και έπεται το δίδυμο Ρωσία – Τουρκία, το οποίο έχει συσφίξει τις σχέσεις του επί ηγεσίας Πούτιν και Ερντογάν. Οι σχέσεις των δύο χωρών, που έχουν κάνει στους προηγούμενους αιώνες δύο πολέμους μεταξύ τους, πέρασαν και από σχέσεις καχυποψίας. Πιο χαλαρή, λιγότερο δεμένη, είναι η σχέση Ιράν – Τουρκίας. Το ενδιαφέρον είναι ότι σε αυτόν τον ανταγωνισμό για την εκπροσώπηση του αραβικού κόσμου και την ηγεσία του Ισλάμ, τον οποίο μάλλον απολαμβάνει από μακριά η Ρωσία, η Τουρκία προσπαθεί να κερδίσει τον σεβασμό που θεωρεί ότι της αξίζει σε άτυπο συναγωνισμό με το Ιράν, το φιλικό της Κατάρ, τη Σαουδική Αραβία, την Αίγυπτο και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.
Το πόσο στενή είναι η πιθανή σχέση της Τουρκίας με τη Χαμάς θα κριθεί, μεταξύ άλλων, και από την αποτελεσματικότητα της παρέμβασής της στην υπόθεση της απελευθέρωσης των ομήρων. Αν ο Ερντογάν καταφέρει, όπως θρυλείται, να απελευθερώσει με τη διαμεσολάβησή του όλους τους μη Ισραηλινούς ομήρους, η απήχησή του και στις χώρες της Δύσης θα αυξηθεί κατακόρυφα. Θα είναι ένα δείγμα το αν πράγματι είναι ο νέος παίκτης στον αραβικό κόσμο. Παρά τις περί του αντιθέτου εκτιμήσεις, είναι πιθανόν η στροφή αυτή τώρα να μην επηρεάσει την ελληνοτουρκική προσέγγιση, παρά την ψύχρανσή του με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Και τούτο διότι όπως προκύπτει οι Ηνωμένες Πολιτείες στοχεύουν στην απεμπλοκή τους από τη Μέση Ανατολή με τη δημιουργία ενός παλαιστινιακού κράτους, όπως επισήμανε χθες ο Αλέξης Παπαχελάς. Εάν ο στόχος των Αμερικανών είναι αυτός και όχι η πλήρης στήριξη στο Ισραήλ, η στήριξη του οποίου εξελίσσεται σε πρόβλημα γι’ αυτούς, τότε τα τουρκικά και τα αμερικανικά συμφέροντα στην περιοχή συγκλίνουν αντικειμενικά χωρίς να ταυτίζονται.
